جوشکاری، هنری قدرتمند برای اتصال فلزات و ستون فقرات بسیاری از صنایع، ترکیبی از مهارت، دقت و دانش فنی است. شاید در نگاه اول، کاری ساده به نظر برسد،
اما همین سادگی ظاهری، بستری مناسب برای شکل‌گیری باورهای غلط و گاه خطرناک شده است. این تصورات اشتباه، نه تنها می‌توانند ایمنی جوشکار و اطرافیان را به خطر بیندازند، بلکه کیفیت نهایی کار را نیز به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهند و باعث اتلاف وقت و هزینه می‌شوند. از نادیده گرفتن نکات ایمنی اولیه گرفته تا اشتباهات فنی در انتخاب مواد و تنظیمات دستگاه، باورهای نادرست زیادی در دنیای جوشکاری رواج دارد که متاسفانه دهان به دهان می‌چرخند و حتی گاهی توسط افراد کم‌تجربه به عنوان اصول کار پذیرفته می‌شوند.
در این مطلب قصد داریم به 16 مورد از رایج‌ترین و مهم‌ترین این باورهای غلط بپردازیم تا با شناخت آن‌ها، قدمی محکم‌تر در مسیر جوشکاری ایمن، اصولی و حرفه‌ای بردارید و از دام این اشتباهات رایج رها شوید.
واقعیت: هرگز! عینک دودی یا عینک ایمنی معمولی به هیچ وجه محافظت کافی در برابر اشعه‌های شدید فرابنفش (UV) و مادون قرمز (IR) قوس الکتریکی را فراهم نمی‌کنند. این اشعه‌ها می‌توانند آسیب‌های جدی و دائمی به چشم وارد کنند (برق‌زدگی چشم). برای جوشکاری حتماً باید از ماسک یا عینک مخصوص جوشکاری با درجه تیرگی (شید) مناسب با نوع و آمپر جوشکاری استفاده کرد تا چشمان شما کاملاً محافظت شوند.
واقعیت: این یکی از خطرناک‌ترین باورهای غلط است! آب رسانای عالی الکتریسیته است و جوشکاری در محیط خیس یا مرطوب، یا حتی با لباس و دستکش خیس، خطر برق‌گرفتگی شدید و مرگبار را به شدت افزایش می‌دهد. بدن انسان نیز در شرایط مرطوب مقاومت الکتریکی کمتری دارد. همیشه اطمینان حاصل کنید که محیط کار، تجهیزات و لباس شما کاملاً خشک هستند. کوچکترین بی‌احتیاطی می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری داشته باشد.
واقعیت: کاملاً اشتباه است. الکترودها دنیای متنوعی دارند و بر اساس جنس فلز پایه، نوع جریان (AC/DC)، قطبیت، ضخامت قطعه کار، وضعیت جوشکاری (تخت، عمودی، سقفی) و خواص مکانیکی مورد نیاز انتخاب می‌شوند. پوشش الکترود نقش مهمی در محافظت از حوضچه جوش، پایداری قوس و ترکیب شیمیایی نهایی جوش دارد. استفاده از الکترود نامناسب منجر به جوش ضعیف، ترک‌خورده، پر از تخلخل و کاملاً غیرقابل اعتماد خواهد شد.
واقعیت: قطبیت یکی از تنظیمات کلیدی در بسیاری از فرآیندهای جوشکاری، به خصوص جوشکاری قوس الکتریکی با الکترود دستی (SMAW) و GTAW (TIG) است. انتخاب قطبیت مستقیم (DCEN یا الکترود منفی) یا معکوس (DCEP یا الکترود مثبت) و یا استفاده از جریان متناوب (AC) تاثیر مستقیمی بر میزان نفوذ جوش، نرخ رسوب فلز پرکننده، پایداری قوس و ظاهر گرده جوش دارد. هر الکترود و فرآیندی نیازمند قطبیت خاصی برای دستیابی به بهترین نتیجه است.
| الکترود (میله) | DC* | AC | عمق نفوذ | یادداشت ها | فلزات |
|---|---|---|---|---|---|
| E6010 | DC+ | -- | زیاد | حداقل آماده سازی با پاشش زیاد و سطح زبر | فولاد ملایم با آلودگی متوسط سطحی، فولاد گالوانیزه |
| E6011 | DC+ | بله | زیاد | ورق فلزی (فولاد ملایم)، فولاد گالوانیزه | |
| E6013 | DC+، DC- | بله | کم | منظور عمومی، پاشش کم | ورق فلزی (فولاد ملایم) |
| E7014 | DC+، DC- | بله | متوسط | صاف، عالی برای مبتدیان، پاشش کم | ورق فلزی و جوش های گوشه ای |
| E7018، E7018 AC | DC+ | بله | کم | هیدروژن کم، جوش قوی، پاشش کم | فولاد کم آلیاژ |
| E308L | DC+ | بله | زیاد | افزایش مقاومت در برابر خوردگی | فولاد ضد زنگ |
| E4043 | DC+ | -- | زیاد | کاهش ترک خوردگی جوش | آلومینیوم |
| E312-16 | DC+ | بله | متوسط | الکترود جهانی، مقاوم در برابر ترک، جوش قوی | همه فولادها، یا برای اتصال فولادهای غیر مشابه |
* DC+ = الکترود مثبت (قطبیت معکوس)؛ DC- = الکترود منفی (قطبیت مستقیم)
منبع: weldskill.ir
واقعیت: لزوماً نه. آمپر باید متناسب با ضخامت فلز، نوع الکترود و سرعت حرکت دست تنظیم شود. آمپر بیش از حد باعث سوختگی، بریدگی کناره جوش (Undercut)، اعوجاج قطعه کار و حتی تضعیف ساختار متالورژیکی جوش می‌شود. از طرفی، آمپر کم هم نفوذ کافی ایجاد نمی‌کند و اتصال ضعیفی به وجود می‌آورد. قدرت جوش به نفوذ مناسب، ذوب کامل لبه‌ها و تکنیک صحیح بستگی دارد، نه فقط بالا بودن آمپر.
واقعیت: دود و گازهای حاصل از جوشکاری (مانند اکسید فلزات، ازن، گازهای نیتروژنی) بسیار سمی و خطرناک هستند و می‌توانند باعث مشکلات تنفسی حاد و مزمن، آسیب به ریه و حتی سرطان شوند. کار در فضای بسته بدون تهویه مناسب، خطر مسمومیت را به شدت افزایش می‌دهد. استفاده از سیستم تهویه موضعی (مکنده دود) و در صورت لزوم، ماسک‌های تنفسی فیلتردار برای حفظ سلامتی جوشکار ضروری است.
واقعیت: ظاهر جوش مهم است اما همه چیز نیست. بازرسی چشمی فقط عیوب سطحی مانند تخلخل، بریدگی کناره، ترک‌های سطحی یا ابعاد نامناسب را نشان می‌دهد. عیوب خطرناک داخلی مانند عدم نفوذ کامل، عدم ذوب، ترک‌های داخلی یا حبس سرباره با چشم دیده نمی‌شوند. برای اطمینان از کیفیت و استحکام جوش، به خصوص در کارهای حساس، نیاز به آزمایش‌های غیرمخرب (مانند رادیوگرافی، اولتراسونیک) یا مخرب است.
واقعیت: این باور بسیار اشتباه است. آلودگی‌هایی مانند زنگ‌زدگی، رنگ، روغن، گریس، رطوبت و اکسیدها به شدت بر کیفیت جوش تاثیر منفی می‌گذارند. این آلودگی‌ها باعث ناپایداری قوس، ایجاد تخلخل (حفره‌های گازی)، حبس سرباره، تردی هیدروژنی و اتصال ضعیف می‌شوند. تمیزکاری کامل سطح فلز پایه در ناحیه اتصال (با فرچه سیمی، سنگ‌زنی یا حلال‌ها) قبل از جوشکاری، برای دستیابی به یک جوش سالم، قوی و بدون عیب حیاتی است.
واقعیت: خنک کردن سریع جوش با آب (کوئنچ کردن) بسیار خطرناک است، مخصوصاً برای فولادها. این کار باعث ایجاد شوک حرارتی، تنش‌های داخلی شدید، افزایش سختی و تردی بیش از حد و در نهایت ترک خوردن جوش می‌شود. اجازه دهید جوش به طور طبیعی و آرام در هوا خنک شود تا خواص مکانیکی مطلوب خود را حفظ کند و از ایجاد عیوب ساختاری جلوگیری شود. این کار فقط در موارد خاص و تحت دستورالعمل‌های مشخص انجام می‌شود.
واقعیت: خیر، انتخاب بین حرکت مستقیم و اصولا حرکت درست درست (گرده خطی یا Stringer) و حرکت موجی یا زیگزاگی (Weaving) به عوامل متعددی بستگی دارد: نوع اتصال، ضخامت قطعه، وضعیت جوشکاری (تخت، عمودی، سقفی)، نوع الکترود و نیاز به پر کردن درز. حرکت زیگزاگی برای ایجاد گرده پهن‌تر یا در جوشکاری عمودی سربالا کاربرد دارد، اما حرکت مستقیم اغلب برای پاس ریشه، فلزات نازک و کنترل بهتر نفوذ ترجیح داده می‌شود. هیچ‌کدام به طور مطلق بهتر نیستند.
واقعیت: این باور بسیار خطرناک و کاملاً اشتباه است. آسیب‌های ناشی از جوشکاری به زمان بستگی ندارند. حتی یک لحظه نگاه مستقیم به قوس الکتریکی بدون ماسک مناسب می‌تواند باعث برق‌زدگی شدید چشم شود. جرقه و مذاب نیز در کسری از ثانیه سوختگی ایجاد می‌کنند. خطر برق‌گرفتگی هم همیشه وجود دارد. استفاده از تجهیزات حفاظت فردی کامل (ماسک، دستکش، لباس مناسب) همیشه و تحت هر شرایطی، حتی برای یک خال جوش کوچک، الزامی است.
واقعیت: کیفیت جوش به عوامل متعددی بستگی دارد و نمی‌توان آن را فقط به دستگاه یا فقط به مهارت جوشکار نسبت داد. مهارت و تکنیک جوشکار (سرعت حرکت، زاویه الکترود، طول قوس)، تنظیمات صحیح دستگاه (آمپر، ولتاژ، قطبیت)، انتخاب درست الکترود یا سیم جوش، تمیزی و آماده‌سازی قطعه کار و شرایط محیطی همگی در نتیجه نهایی نقش دارند. یک دستگاه خوب در دست جوشکار ناوارد یا با تنظیمات غلط، جوش بدی خواهد داد و بالعکس.
واقعیت: جوشکاری فقط چسباندن دو تکه فلز به هم نیست. این کار یک مهارت تخصصی است که نیاز به دانش فنی (در مورد فلزات، انواع فرآیندها، برق)، تمرین زیاد برای کنترل دست، درک تنظیمات دستگاه و رعایت دقیق اصول ایمنی دارد. جوشکاری بی‌کیفیت می‌تواند منجر به شکست سازه و حوادث فاجعه‌بار شود. دستیابی به مهارت لازم نیازمند آموزش اصولی و تجربه عملی قابل توجه است.
واقعیت: این یک تصور کلیشه‌ای و نادرست است. جوشکاری یک حرفه فنی حیاتی و بسیار ماهرانه است که در صنایع کلیدی مانند ساخت‌وساز، پتروشیمی، هوافضا، خودروسازی و کشتی‌سازی نقش اساسی دارد. جوشکاران ماهر اغلب درآمد خوبی دارند و کارشان نیازمند دقت، دانش فنی و توانایی حل مسئله است. بسیاری از فرآیندهای جوشکاری مدرن، بسیار پیشرفته و تمیز هستند. این شغل، ستون فقرات بسیاری از صنایع مدرن است.
واقعیت: مهارت جوشکاری هیچ ارتباطی با جنسیت ندارد. توانایی جوشکاری به استعداد، دقت، تمرکز، آموزش صحیح و علاقه بستگی دارد، نه جنسیت فرد. زنان بسیاری در سراسر دنیا به عنوان جوشکاران بسیار ماهر و موفق در زمینه‌های مختلف، از جمله کارهای دقیق و حساس مانند جوشکاری TIG، فعالیت می‌کنند. این حرفه مانند هر حرفه دیگری برای تمام افراد علاقه‌مند و با پشتکار، فارغ از جنسیت، قابل دستیابی است.
واقعیت: این یک باور قدیمی و کاملاً بی‌اساس است. شیر هیچ تأثیر علمی اثبات‌شده‌ای در خنثی کردن یا دفع گازها و دودهای سمی ناشی از جوشکاری (مانند تب دود فلزی ناشی از جوشکاری گالوانیزه) ندارد. اتکا به این باور غلط می‌تواند خطرناک باشد، زیرا فرد را از انجام اقدامات حفاظتی صحیح باز می‌دارد. تنها راه محافظت، جلوگیری از تنفس دود و گاز با استفاده از تهویه مناسب (موضعی و عمومی) و تجهیزات حفاظت تنفسی (ماسک‌های فیلتردار) است.
هدف از پرداختن به این باورهای رایج، مقابله با خرده‌عادت‌ها و تصورات غلط در جوشکاری است. با افزایش آگاهی، می‌توانیم گامی مهم در جهت ارتقای ایمنی، حفظ سلامتی جوشکاران و بهبود کیفیت کار و نتایج کسب‌وکار برداریم. این بازنگری بر ضرورت حیاتی آموزش اصولی، یادگیری مستمر و کنار گذاشتن روش‌های نادرست و خطرناک در این حرفه فنی و ارزشمند تأکید می‌کند تا شاهد پیشرفت و سلامت بیشتر در این صنعت باشیم.
