اگر تا به حال تجربه جوشکاری داشته‌اید، احتمالاً می‌دانید که جوشکاری سربالا 3F vertical و جوشکاری سقفی Overhead 4F یکی از چالش‌برانگیزترین تکنیک‌های جوشکاری است. در این روش، شما با یک رقیب سرسخت به نام جاذبه زمین روبرو هستید؛ نیرویی که می‌خواهد هر قطره از فلز مذاب را به سمت پایین بکشد!
در این آموزش جامع، قصد داریم شما را با تکنیک‌های حرفه‌ای جوشکاری سربالا آشنا کنیم. به شما نشان خواهیم داد که چطور می‌توانید انواع مختلف اتصالات را در این وضعیت، با کیفیتی مشابه جوشکاری در حالت‌های تخت، افقی و عمودی انجام دهید.
اما قبل از هر چیز، یک نکته بسیار مهم:
از آنجایی که در جوشکاری سربالا، شما دقیقاً زیر نقطه جوش قرار می‌گیرید، ایمنی باید اولویت اول شما باشد. پوشیدن لباس و تجهیزات ایمنی مناسب در این نوع جوشکاری یک انتخاب نیست، بلکه یک ضرورت حیاتی است. هیچ کس دوست ندارد قطرات داغ فلز مذاب را روی بدن خود احساس کند!
یکی از رموز موفقیت در جوشکاری سربالا، تسلط بر طول قوس و تنظیم صحیح آمپر است. در این نوع جوشکاری، باید دو اصل مهم را رعایت کنید:
- کوتاه نگه داشتن طول قوس
- استفاده از آمپر پایین‌تر
چرا این نکات مهم هستند؟
همانطور که می‌دانید، در جوشکاری سربالا با چالش نیروی جاذبه روبرو هستیم. حوضچه مذاب تمایل دارد به سمت پایین شُره کند، چون درست بالای سر شما قرار دارد.
مشکل اصلی اینجاست که اگر طول قوس شما زیاد باشد، قطرات فلز مذاب بیشتری از حوضچه جوش جدا می‌شوند و می‌ریزند. چرا؟ چون در این حالت، فلز پرکننده (از الکترود شما) به خوبی با فلز پایه ترکیب نمی‌شود. به همین دلیل است که نیاز به قوس کوتاه‌تر داریم.
راهکار حرفه‌ای:
برای جلوگیری از این مشکل، یا حداقل کاهش آن، می‌توانید به طور منظم طول قوس را کم و زیاد کنید. این تکنیک به جوش شما اجازه می‌دهد حین کار سخت شود. برعکس، اگر حوضچه جوش بزرگی ایجاد کنید، نه تنها به یک جوش خوب نمی‌رسید، بلکه فلز مذاب پرکننده و فلز پایه شروع به شُره کردن خواهند کرد.
وقتی صحبت از خلق یک جوش حرفه‌ای در حالت سربالا می‌شود، زاویه الکترود و تکنیک حرکت دست، نقش کلیدی دارند. در ادامه، اصول طلایی این تکنیک را مرور می‌کنیم:
۱. زاویه عمودی: الکترود باید دقیقاً عمود بر سطح کار قرار گیرد، یعنی زاویه ۹۰ درجه نسبت به قطعه کار. (مطابق تصویر A)
۲. زاویه پیشروی: در جهت حرکت جوشکاری، الکترود باید زاویه‌ای بین ۱۰ تا ۱۵ درجه داشته باشد. به این زاویه در اصطلاح “زاویه پیشروی” می‌گویند. (مطابق تصویر B)
ایجاد مهره جوش موجی در حالت سربالا، با کمی تمرین، به مهارتی ساده تبدیل می‌شود. روش کار به این صورت است:
- حرکت اصلی: الکترود را به صورت رفت و برگشتی (موجی) حرکت دهید
- نکته طلایی: در انتهای هر موج، حرکت را کمی سریع‌تر کنید، شبیه یک حرکت شلاقی. این تکنیک به شما کمک می‌کند کنترل بهتری روی نحوه رسوب فلز پرکننده داشته باشید.
هشدار مهم:
در اجرای حرکت موجی زیاده‌روی نکنید! حرکت موجی بیش از حد می‌تواند باعث شود:
- فلز پرکننده بیش از حد داغ شود
- حوضچه جوش بیش از حد بزرگ شود
- کنترل جوش از دست برود
از آنجایی که در حالت سربالا، هم فلز پرکننده و هم فلز پایه تمایل به شُره کردن دارند، از تکنیک شلاقی استفاده می‌کنیم:
۱. حرکت سریع الکترود به سمت جلوی حوضچه جوش
۲. ایجاد قوس بلندتر برای فرصت سخت شدن فلز مذاب
۳. بازگشت سریع به دهانه حوضچه جوش و ادامه جوشکاری
| موقعیت جوشکاری | آمپر (A) |
|---|---|
| تخت (Flat) | 75-110 |
| افقی (Horizontal) | 75-110 |
| عمودی (Vertical) | 67.5-99 |
| سقفی (Overhead) | 63.75-93.5 |
برای قطعات ضخیم، نیاز به چند لایه جوش داریم (جوشکاری چند پاسه):
- پاس اول: مهره جوش ساده (String Bead) بدون حرکت موجی
- پاس‌های بعدی: استفاده از حرکت دورانی با زاویه ۱۵ درجه (مطابق تصویر C)
- حرکت دورانی کنترل بهتری روی جوش به شما می‌دهد
نکات کلیدی ایمنی و کیفیت:
- تمیزکاری بین پاس‌ها با برس سیمی و چکش جوش ضروری است
- کنترل دقیق قوس برای نفوذ و ذوب مناسب حیاتی است
- حفظ زاویه و حرکت یکنواخت برای کیفیت جوش ضروری است
