تصور کنید فلزات مذاب در اعماق تاریک و سرد آب به هم متصل می‌شوند! این جادوی جوشکاری زیرآب است؛ فرآیندی بسیار تخصصی که توسط غواصان-جوشکار ماهر برای ساخت، تعمیر و نگهداری سازه‌های غوطه‌ور در آب انجام می‌گیرد. به دلیل پیچیدگی‌ها و خطرات ذاتی، دریافت آموزش جوشکاری زیرآب و کسب مهارت‌های عملی، اولین قدم حیاتی برای ورود به این عرصه چالش‌برانگیز و ضروری است.
دو روش اصلی برای اجرای جوشکاری زیرآب وجود دارد که هر کدام مزایا و معایب خود را دارند. در جوشکاری مرطوب (Wet Welding)، جوشکار مستقیماً در تماس با آب قرار دارد و با استفاده از الکترودهای مخصوص ضد آب، عملیات جوشکاری را انجام می‌دهد. این روش به دلیل عدم نیاز به تجهیزات جانبی پیچیده، سریع‌تر، ارزان‌تر و دارای انعطاف‌پذیری بیشتری است اما کیفیت جوش به دلیل سرد شدن سریع و حضور حباب‌های هیدروژن، معمولاً پایین‌تر از جوشکاری روی خشکی است.
در مقابل، جوشکاری خشک (Hyperbaric/Dry Welding) داخل یک محفظه یا اتاقک ویژه انجام می‌شود که اطراف محل جوش نصب شده و آب از داخل آن تخلیه می‌شود تا محیطی خشک ایجاد گردد. این روش جوشی با کیفیت بسیار بالا و قابل مقایسه با جوشکاری در سطح ایجاد می‌کند، اما بسیار پرهزینه‌تر، زمان‌برتر و نیازمند تجهیزات و برنامه‌ریزی پیچیده‌تری است. انتخاب بین این دو روش به نوع پروژه، عمق کار و کیفیت مورد نیاز بستگی دارد.
دنیای زیر آب مملو از سازه‌های حیاتی و گران‌قیمتی است که شریان‌های اصلی صنایع مختلف، به ویژه نفت و گاز و حمل‌ونقل دریایی محسوب می‌شوند. این سازه‌ها دائماً در معرض فرسایش، خوردگی و آسیب‌های محیطی هستند. جوشکاری زیرآب راه‌حل عملی و اغلب تنها راه ممکن برای حفظ، نگهداری و تعمیر این زیرساخت‌های استراتژیک بدون نیاز به خارج کردن پرهزینه آن‌ها از آب است.
سکوهای عظیم استخراج نفت و گاز، قلب تپنده صنعت انرژی در دریاها هستند. این سازه‌های فولادی به طور مداوم با آب شور، امواج قدرتمند و فشارهای هیدرواستاتیک دست و پنجه نرم می‌کنند که منجر به خوردگی، ترک‌خوردگی و ضعف سازه‌ای می‌شود. جوشکاران زیر آب نقشی حیاتی در بازرسی دوره‌ای این سازه‌ها، شناسایی نقاط ضعف و انجام تعمیرات ضروری مانند ترمیم ترک‌ها، تقویت اتصالات، جایگزینی قطعات فرسوده و نصب آندهای فداشونده (برای جلوگیری از خوردگی) دارند. جوشکاری زیرآب تضمین‌کننده پایداری و ایمنی این سکوها و تداوم تولید انرژی، و جلوگیری از بروز فجایع زیست‌محیطی ناشی از نشت نفت یا گاز است.
شبکه وسیعی از خطوط لوله در بستر اقیانوس‌ها وظیفه انتقال حجم عظیمی از نفت، گاز و سایر محصولات را بر عهده دارند. این خطوط ممکن است به دلیل فرسودگی، خوردگی داخلی یا خارجی، یا برخورد اجسام خارجی مانند لنگر کشتی‌ها دچار آسیب، نشتی یا پارگی شوند. نشت این مواد می‌تواند خسارات اقتصادی و زیست‌محیطی جبران‌ناپذیری به بار آورد. جوشکاری زیرآب تکنیک اصلی برای ترمیم این آسیب‌ها در محل است. جوشکاران غواص با استفاده از روش‌های مرطوب یا خشک (بسته به شرایط)، محل آسیب‌دیده را تعمیر کرده، بخش‌های جدید لوله را متصل می‌کنند یا اتصالات لازم را برقرار می‌سازند تا جریان سیال به صورت ایمن ادامه یابد.
بسیاری از سازه‌های دریایی مانند پایه‌های پل‌ها، اسکله‌ها، موج‌شکن‌ها و دیوارهای ساحلی، بخشی یا تماماً در زیر آب قرار دارند. ساخت اولیه این سازه‌ها و همچنین تعمیر و نگهداری آن‌ها در طول عمر مفیدشان، نیازمند انجام اتصالات فلزی در زیر آب است. جوشکاری زیرآب به مهندسان اجازه می‌دهد تا قطعات سازه‌ای را در زیر آب به هم متصل کنند، پایه‌های فرسوده را تقویت نمایند، شمع‌های آسیب‌دیده را ترمیم کنند و یا تغییراتی در ساختار موجود ایجاد نمایند. این عملیات برای حفظ ایمنی و کارایی زیرساخت‌های حمل‌ونقل و بنادر ضروری است و از هزینه‌های گزاف جایگزینی کامل سازه جلوگیری می‌کند.
در سوانح دریایی، ممکن است بدنه کشتی‌ها در زیر خط آب دچار آسیب، شکاف یا سوراخ شود. در چنین شرایطی، سرعت عمل برای جلوگیری از غرق شدن کشتی یا ورود بیشتر آب به داخل آن حیاتی است. جوشکاران زیر آب می‌توانند به سرعت به محل حادثه اعزام شده و با استفاده از تکنیک‌های جوشکاری زیرآب، به طور موقت یا دائم، شکاف‌ها و سوراخ‌های ایجاد شده در بدنه کشتی را ببندند. این کار به تثبیت وضعیت کشتی کمک کرده و امکان انتقال ایمن آن به حوضچه خشک برای تعمیرات اساسی را فراهم می‌آورد. این تخصص در عملیات نجات دریایی نقشی کلیدی ایفا می‌کند.
سدها و نیروگاه‌های برق‌آبی نیز سازه‌های عظیمی هستند که بخش‌های مهمی از آن‌ها مانند دریچه‌ها، توری‌های آشغال‌گیر، پایه‌ها و سازه‌های کنترل آب، دائماً در زیر آب قرار دارند. این اجزا به مرور زمان دچار فرسودگی، خوردگی یا آسیب‌های ناشی از فشار آب و برخورد اجسام می‌شوند. جوشکاری زیرآب امکان تعمیر و نگهداری این بخش‌های حیاتی را بدون نیاز به تخلیه پرهزینه و زمان‌بر مخزن سد فراهم می‌کند. جوشکاران غواص می‌توانند ترک‌ها را ترمیم کنند، قطعات آسیب‌دیده را جایگزین نمایند و یا تقویت‌های سازه‌ای لازم را انجام دهند تا عملکرد ایمن و کارآمد سدها و نیروگاه‌های آبی تضمین شود.
شهرت جوشکاری زیرآب به عنوان یکی از پردرآمدترین مشاغل فنی، بی‌دلیل نیست. ترکیب مهارت‌های تخصصی جوشکاری و غواصی صنعتی، همراه با شرایط کاری سخت و مخاطرات بالا، دستمزدهای قابل توجهی را برای فعالان این حوزه به ارمغان می‌آورد. اما این درآمد بالا، بهایی دارد که با ریسک و تلاش فراوان پرداخت می‌شود.
میزان درآمد یک جوشکار زیر آب ثابت نیست و به عوامل متعددی بستگی دارد. تجربه و سطح مهارت مهمترین عامل است؛ جوشکاران باتجربه‌تر با سابقه پروژه‌های موفق، درآمد به مراتب بالاتری دارند. نوع پروژه و عمق کار نیز تاثیرگذار است؛ پروژه‌های عمیق‌تر و پیچیده‌تر (مانند جوشکاری اشباع یا هایپرباریک) معمولاً پردرآمدتر هستند. منطقه جغرافیایی و شرکت کارفرما نیز نقش دارند؛ درآمد در مناطق نفتی و شرکت‌های بزرگ بین‌المللی معمولاً بیشتر است. همچنین، داشتن مدارک و گواهینامه‌های معتبر بین‌المللی و توانایی انجام انواع مختلف جوشکاری (مرطوب و خشک) می‌تواند پتانسیل درآمدی را افزایش دهد.
| کشور | متوسط درآمد سالانه (دلار آمریکا) | شهرها/مناطق اصلی تقاضا |
|---|---|---|
| ایالات متحده آمریکا | ~ $110,000 | هیوستون، نیواورلئان (سواحل خلیج مکزیک)، کالیفرنیا، فلوریدا |
| استرالیا | ~ $120,000 | پرث (استرالیای غربی)، کوئینزلند، سیدنی |
| نروژ | ~ $130,000 | استاوانگر، برگن (مراکز نفت و گاز دریای شمال) |
| کانادا | ~ $95,000 | نیوفاندلند و لابرادور (ساحل شرقی)، بریتیش کلمبیا (ساحل غربی)، آلبرتا (پشتیبانی) |
| اسکاتلند (بریتانیا) | ~ $95,000 | آبردین (پایتخت نفت و گاز اروپا) |
| بریتانیا (کلی) | ~ $85,000 | بنادر بزرگ (ساوت‌همپتون، لیورپول)، مناطق توسعه بادی فراساحلی |
| امارات متحده عربی | ~ $90,000 | دبی، ابوظبی (مراکز بزرگ دریایی و نفت و گاز) |
| قطر | ~ $95,000 | دوحه، راس لافان (صنعت عظیم گاز طبیعی مایع) |
| سنگاپور | ~ $85,000 | سنگاپور (بندر عظیم و مرکز تعمیرات کشتی) |
| هلند | ~ $80,000 | روتردام (بزرگترین بندر اروپا)، مناطق دریای شمال |
| عربستان سعودی | ~ $80,000 | دمام، الخبر (استان شرقی - خلیج فارس)، جده (دریای سرخ) |
| برزیل | ~ $70,000 | ریودوژانیرو، ماکائه (مراکز اصلی نفت فراساحلی) |
| مکزیک | ~ $65,000 | سیوداد دل کارمن (خلیج مکزیک - مرکز نفت)، وراکروز |
| نیجریه | ~ $70,000 | پورت هارکورت، لاگوس (دلتا نیجر - صنعت نفت) |
| آفریقای جنوبی | ~ $60,000 | کیپ تاون، دوربان (بنادر اصلی و تعمیرات) |
در مقایسه با بسیاری از مشاغل فنی که در خشکی انجام می‌شوند، درآمد جوشکاری زیرآب به طور قابل توجهی بالاتر است. این تفاوت فاحش عمدتاً به دلیل ماهیت پرخطر شغل، نیاز به مهارت‌های دوگانه (جوشکاری و غواصی)، شرایط کاری نامساعد (فشار بالا، دمای پایین، دید محدود)، دوری از خانه برای مدت طولانی و تقاضای بالا برای متخصصان ماهر در صنایع کلیدی مانند نفت و گاز است. در حالی که یک جوشکار ماهر در خشکی درآمد خوبی دارد، همتای او در زیر آب، به شرط داشتن صلاحیت‌های لازم، می‌تواند چندین برابر درآمد کسب کند، هرچند این درآمد با ریسک‌های بسیار بیشتری همراه است.
این سوالی شخصی است که هر فرد علاقه‌مند به جوشکاری زیرآب باید از خود بپرسد. درآمد بالا بدون شک جذاب است، اما نباید خطرات جدی و بالقوه مرگبار این حرفه را نادیده گرفت. برق‌گرفتگی، غرق‌شدگی، بیماری کاهش فشار (بندز)، انفجار و رویارویی با فشارهای روانی و فیزیکی شدید، بخشی از واقعیت این شغل است. بسیاری از جوشکاران زیر آب معتقدند که عشق به چالش، هیجان کار در محیطی متفاوت و البته پاداش مالی خوب، این خطرات را برایشان قابل پذیرش می‌کند. با این حال، آگاهی کامل از ریسک‌ها و اهمیت فوق‌العاده رعایت اصول ایمنی، شرط اول ورود به این دنیای پرمخاطره است.
| خطر | توضیح / پیامدها |
|---|---|
| برق‌گرفتگی | مهمترین و بالقوه کشنده‌ترین خطر به دلیل وجود جریان الکتریکی بالا در محیط رسانای آب. نیازمند تجهیزات کاملاً عایق و رعایت دقیق پروتکل‌های ایمنی (کلیدهای قطع جریان، دستکش‌های مخصوص و...). |
| بیماری کاهش فشار (بَندز) | تشکیل حباب‌های نیتروژن در خون و بافت‌ها به دلیل صعود سریع از عمق یا عدم رعایت جداول برداشت فشار. می‌تواند منجر به درد شدید مفاصل، آسیب عصبی، فلج یا مرگ شود. |
| غرق‌شدگی | ناشی از نقص در تجهیزات تنفسی (شلنگ هوا، کپسول پشتیبان)، گیر افتادن کابل‌ها یا شلنگ‌ها (Entanglement)، از دست دادن هوشیاری، یا شرایط غیرمنتظره محیطی. |
| خطر انفجار | قوس الکتریکی آب را به گازهای هیدروژن و اکسیژن تجزیه می‌کند (الکترولیز). تجمع این گازها، به ویژه در فضاهای بسته یا زیر سازه‌ها، می‌تواند با یک جرقه منجر به انفجار شدید شود. |
| هیپوترمی (سرمازدگی) | افت خطرناک دمای مرکزی بدن به دلیل قرار گرفتن طولانی‌مدت در آب سرد، حتی با پوشیدن لباس‌های غواصی آب گرم (Hot Water Suit). کاهش شدید عملکرد فیزیکی و ذهنی و خطر جانی. |
| دید محدود یا صفر | کدورت آب، رسوبات بستر دریا، یا حباب‌های ناشی از فرآیند جوشکاری می‌تواند دید را به شدت کاهش دهد. این امر کار را دشوار کرده، کیفیت جوش را پایین آورده و خطر برخورد، گیر افتادن یا گم شدن را افزایش می‌دهد. |
| باروتروما (آسیب ناشی از فشار) | آسیب به فضاهای هوایی بدن مانند گوش میانی، سینوس‌ها و ریه‌ها به دلیل تغییرات فشار در هنگام فرود به عمق یا صعود، به خصوص اگر به درستی انجام نشود (Equalization). |
| مواجهه با حیات دریایی | اگرچه کمتر شایع است، اما احتمال برخورد یا حمله توسط موجودات دریایی مانند کوسه‌ها، مارماهی‌ها، یا آسیب ناشی از موجودات سمی مانند عروس دریایی وجود دارد. |
| خستگی مفرط و فشار فیزیکی | کار با تجهیزات سنگین، مقاومت در برابر جریان آب، و فعالیت بدنی شدید در محیط پرفشار و اغلب سرد، منجر به خستگی شدید و افزایش احتمال خطای انسانی می‌شود. |
| نقص تجهیزات | خرابی یا نقص در هر یک از تجهیزات حیاتی مانند سیستم تامین هوا، کلاه غواصی، سیستم ارتباطی، یا تجهیزات جوشکاری می‌تواند عواقب فاجعه‌باری داشته باشد. |
دنیای زیر آب، محیطی بیگانه و خشن برای انسان است و انجام عملیات صنعتی مانند جوشکاری در این محیط، خطرات متعددی را به همراه دارد. جوشکاران زیر آب باید همواره هوشیار باشند و با رعایت دقیق پروتکل‌های ایمنی، با این چالش‌های بالقوه مرگبار مقابله کنند. نادیده گرفتن کوچکترین نکته ایمنی می‌تواند عواقب فاجعه‌باری داشته باشد.
آب رسانای خوب الکتریسیته است و استفاده از تجهیزات جوشکاری با ولتاژ بالا در چنین محیطی، خطر برق‌گرفتگی را به یکی از اصلی‌ترین تهدیدها برای جوشکاران زیر آب تبدیل می‌کند. تجهیزات باید کاملاً عایق‌بندی شده باشند و از سیستم‌های قطع‌کننده مدار (مانند کلیدهای RCD/GFCI) استفاده شود. استفاده از جریان مستقیم (DC) به جای جریان متناوب (AC) نیز به کاهش خطر کمک می‌کند. کوچکترین نقص در کابل‌ها، انبر جوشکاری یا اتصالات می‌تواند منجر به شوک الکتریکی شدید یا مرگ آنی جوشکار شود. بازرسی مداوم تجهیزات و رعایت اصول ایمنی الکتریکی حیاتی است.
وابستگی کامل جوشکار به تجهیزات تنفسی (کپسول هوا یا هوارسانی از سطح) یکی دیگر از نقاط آسیب‌پذیر است. هرگونه نقص فنی در ماسک، رگلاتور، شلنگ هوا یا تمام شدن ناگهانی هوای تنفسی می‌تواند منجر به خفگی و غرق‌شدگی شود. گیر کردن شلنگ هوا به موانع زیر آب یا آسیب دیدن آن نیز خطرناک است. علاوه بر این، از دست دادن هوشیاری به هر دلیلی (مانند برق‌گرفتگی یا ضربه) در زیر آب می‌تواند به سرعت منجر به غرق شدن شود. آموزش کامل استفاده از تجهیزات، بازرسی‌های قبل از غواصی و وجود غواص آماده‌باش (Standby Diver) ضروری است.
فرایند جوشکاری قوس الکتریکی در زیر آب (به ویژه در روش مرطوب)، باعث تجزیه مولکول‌های آب به گازهای هیدروژن و اکسیژن می‌شود. این گازها بسیار قابل اشتعال و انفجار هستند. اگر این گازها در فضاهای بسته یا زیر سازه‌ها جمع شوند (مثلاً داخل یک لوله یا زیر یک سازه معکوس)، یک جرقه کوچک می‌تواند باعث انفجاری قدرتمند شود که برای جوشکار و سازه خطرناک است. تهویه مناسب محل کار در زیر آب (در صورت امکان) و آگاهی از پتانسیل تجمع گازها برای جلوگیری از این خطر ضروری است.
آب گرما را بسیار سریع‌تر از هوا از بدن منتقل می‌کند. حتی در آب‌هایی که خیلی سرد به نظر نمی‌رسند، قرار گرفتن طولانی‌مدت می‌تواند منجر به هیپوترمی یا افت شدید دمای بدن شود. هیپوترمی باعث کاهش تمرکز، لرزش شدید، از دست دادن هماهنگی عضلات و در موارد شدید بیهوشی و مرگ می‌شود. استفاده از لباس‌های غواصی مناسب (Wet Suit یا Dry Suit بسته به دمای آب) و محدود کردن زمان غواصی در آب‌های بسیار سرد، اقدامات کلیدی برای مقابله با این خطر هستند. برخی سیستم‌ها از آب گرم برای گرم کردن لباس غواص استفاده می‌کنند.
اغلب اوقات، دید در زیر آب به دلیل کدورت آب، رسوبات یا تاریکی، بسیار محدود است. این امر انجام دقیق جوشکاری و همچنین آگاهی از محیط اطراف را دشوار می‌کند. جوشکار ممکن است به موانع برخورد کند، ابزار خود را گم کند یا نتواند خطرات دیگر را به موقع تشخیص دهد. جریان‌های آبی قوی نیز می‌توانند کنترل غواص را مختل کرده و او را به اطراف پرتاب کنند. علاوه بر این، اگرچه حملات جدی توسط موجودات دریایی نادر است، اما احتمال برخورد ناخواسته یا گزیدگی توسط برخی گونه‌ها وجود دارد. آشنایی با محیط کار و استفاده از روشنایی مناسب اهمیت دارد.
| ویژگی | توضیح / اهمیت |
|---|---|
| مهارت بالای جوشکاری | توانایی انجام جوش‌های با کیفیت بالا در شرایط سخت و دید محدود زیر آب. آشنایی با انواع فرآیندها و الکترودهای مخصوص. |
| صلاحیت غواصی تجاری | داشتن گواهینامه‌های معتبر غواصی تجاری و تسلط کامل بر تکنیک‌ها و تجهیزات غواصی (هوارسانی از سطح، اسکوبا در موارد خاص). |
| آمادگی جسمانی عالی | قدرت بدنی و استقامت برای حمل تجهیزات سنگین، کار در فشار بالا، مقاومت در برابر سرما و انجام وظایف فیزیکی طاقت‌فرسا. |
| آرامش و تمرکز تحت فشار | توانایی حفظ خونسردی، تمرکز و تصمیم‌گیری صحیح در شرایط اضطراری، محیط‌های خطرناک و فشارهای روانی بالا. |
| توجه دقیق به جزئیات | دقت بالا در اجرای جوشکاری، بازرسی چشمی، بررسی تجهیزات و رعایت مو به موی دستورالعمل‌های ایمنی. |
| آگاهی بالا از ایمنی | درک عمیق خطرات (برق‌گرفتگی، بندز، انفجار و...) و تعهد کامل به رعایت پروتکل‌ها و رویه‌های ایمنی در هر لحظه. |
| توانایی حل مسئله | قابلیت شناسایی مشکلات غیرمنتظره در زیر آب (مربوط به تجهیزات، محیط یا فرآیند کار) و یافتن راه‌حل‌های عملی و ایمن. |
| سلامت کامل جسمی و روانی | گذراندن معاینات پزشکی دقیق برای اطمینان از عدم وجود شرایطی که غواصی یا کار در فشار بالا را پرخطر کند (مشکلات قلبی، تنفسی، گوش و...). |
| مهارت‌های ارتباطی خوب | توانایی برقراری ارتباط واضح و موثر با تیم پشتیبانی در سطح از طریق سیستم‌های ارتباطی زیر آب. |
| انضباط و مسئولیت‌پذیری | پایبندی به برنامه‌ها، دستورالعمل‌ها و مسئولیت‌پذیری در قبال وظایف محوله و ایمنی خود و دیگران. |
تبدیل شدن به یک جوشکار زیر آب، مسیری چالش‌برانگیز است که نیازمند ترکیبی منحصربه‌فرد از صلاحیت‌های جسمانی، ذهنی و فنی است. این شغل برای همه مناسب نیست و علاوه بر مهارت بالای جوشکاری، فرد باید یک غواص تجاری ماهر و دارای آمادگی کامل برای کار در شرایط سخت و پرفشار باشد.
جوشکاری زیرآب بدون شک یکی از مشاغل حیاتی، تخصصی و البته پرمخاطره در دنیای مدرن است. این حرفه با وجود درآمد بالا، نیازمند فداکاری، شجاعت، مهارت فنی فوق‌العاده و تعهد بی‌چون و چرا به اصول ایمنی است. جوشکاران زیر آب قهرمانان گمنامی هستند که در اعماق پنهان دریاها، شریان‌های حیاتی صنایع را زنده نگه می‌دارند.
