جوشکاری یا قرار گرفتن در معرض نور شدید UV می‌تواند منجر به آسیب دردناکی به نام برق زدگی چشم شود. این حالت که با نام کراتیت نوری نیز شناخته می‌شود، تجربه‌ای ناخوشایند با درد شدید، قرمزی و حساسیت به نور است. بسیاری از افراد، به‌خصوص جوشکاران، حداقل یک بار این سوزش و ناراحتی را تجربه کرده‌اند و به دنبال راهی برای تسکین سریع آن بوده‌اند. خوشبختانه، این عارضه معمولاً موقتی است اما شناخت علائم و دانستن روش‌های صحیح درمان فوری اهمیت زیادی دارد. در این مطلب، به طور کامل به بررسی علائم، روش‌های درمان خانگی و پزشکی و مهم‌تر از همه، راه‌های پیشگیری از این آسیب رایج می‌پردازیم.
برق زدگی چشم که در علم پزشکی به آن کراتیت نوری یا فوتوکراتیت گفته می‌شود، در واقع نوعی آفتاب‌سوختگی قرنیه چشم است. قرنیه، لایه شفاف و حساس جلوی چشم، وظیفه محافظت از ساختارهای داخلی و تمرکز نور را بر عهده دارد. این لایه به شدت به اشعه ماوراء بنفش (UV) حساس است. هنگامی که چشم بدون محافظت کافی در معرض منابع قوی UV مانند قوس الکتریکی جوشکاری، انعکاس شدید نور خورشید از روی برف یا آب، یا لامپ‌های دستگاه سولاریوم قرار می‌گیرد، سلول‌های سطحی قرنیه دچار آسیب و التهاب می‌شوند. این وضعیت دردناک معمولاً چند ساعت پس از قرار گرفتن در معرض نور شدید بروز میکند.
اشعه ماوراء بنفش (UV) انرژی بالایی دارد که می‌تواند مستقیماً به DNA سلول‌های لایه بیرونی قرنیه (اپیتلیوم) آسیب برساند و باعث مرگ آن‌ها شود. بدن به این آسیب سلولی با یک واکنش التهابی پاسخ می‌دهد. این التهاب منجر به گشاد شدن رگ‌های خونی چشم، تجمع مایع و تحریک پایانه‌های عصبی در قرنیه شده و علائم مشخص برق زدگی چشم مانند درد، قرمزی و اشک‌ریزش را ایجاد میکند.
علائم برق زدگی چشم معمولاً بین 6 تا 12 ساعت پس از قرار گرفتن در معرض نور شدید UV ظاهر می‌شوند و می‌توانند بسیار آزاردهنده باشند. شدت علائم به میزان و مدت زمان قرار گرفتن در معرض اشعه بستگی دارد، اما حتی مواجهه کوتاه مدت با قوس جوشکاری نیز می‌تواند علائم شدیدی ایجاد کند. شناخت سریع این علائم به شروع درمان به‌موقع کمک میکند. شایع‌ترین نشانه‌هایی که فرد تجربه میکند عبارتند از: درد شدید و ناگهانی در یک یا هر دو چشم، احساس وجود شن یا جسم خارجی، قرمزی شدید، اشک‌ریزش بی‌وقفه، حساسیت فوق‌العاده به نور (فتوفوبیا) و گاهی تاری دید موقت یا تورم پلک‌ها.
| علامت | زمان شروع تقریبی (پس از تماس با نور UV) | اوج شدت تقریبی | زمان بهبودی تقریبی |
|---|---|---|---|
| درد شدید چشم (اغلب ناگهانی) | 6 تا 12 ساعت | 12 تا 24 ساعت پس از تماس | 24 تا 48 ساعت |
| احساس وجود شن یا جسم خارجی در چشم | 6 تا 12 ساعت | 12 تا 24 ساعت پس از تماس | 24 تا 48 ساعت |
| قرمزی شدید چشم | 6 تا 12 ساعت | 12 تا 36 ساعت پس از تماس | 48 تا 72 ساعت |
| اشک‌ریزش شدید و بی‌وقفه | 6 تا 12 ساعت | 12 تا 24 ساعت پس از تماس | 24 تا 48 ساعت |
| حساسیت شدید به نور (فتوفوبیا) | 6 تا 12 ساعت | 12 تا 36 ساعت پس از تماس | 48 تا 72 ساعت (گاهی کمی بیشتر) |
| تاری دید موقت | 6 تا 12 ساعت | 12 تا 24 ساعت پس از تماس | طی 24 تا 48 ساعت |
| تورم پلک‌ها (کمتر شایع) | 6 تا 12 ساعت | 12 تا 36 ساعت پس از تماس | 48 تا 72 ساعت |
| سردرد (ثانویه به درد چشم) | همزمان با شروع درد چشم | همزمان با اوج درد چشم | با کاهش درد چشم |
منبع: weldskill.ir
توجه: این زمان‌بندی تقریبی است و ممکن است بسته به شدت قرار گرفتن در معرض نور UV و ویژگی‌های فردی متفاوت باشد. در صورت بروز هر یک از این علائم، به‌ویژه درد شدید یا عدم بهبودی، حتماً به پزشک مراجعه کنید.
خوشبختانه، قرنیه یکی از سریع‌ترین بافت‌های بدن در ترمیم خود است و برق زدگی چشم معمولاً طی 24 تا 72 ساعت با مراقبت مناسب بهبود می‌یابد. اولین قدم پس از احساس علائم، دور شدن فوری از منبع نور UV و استراحت دادن به چشم‌ها است. مهم‌ترین اصل در درمان، کاهش درد و التهاب و جلوگیری از عفونت ثانویه است تا فرآیند ترمیم طبیعی قرنیه به خوبی انجام شود. اقدامات اولیه خانگی می‌توانند به تسکین علائم کمک کنند، اما در موارد شدید یا عدم بهبودی، مراجعه به پزشک ضروری است. به یاد داشته باشید که مالیدن چشم‌ها وضعیت را بدتر میکند.
به محض شروع علائم برق زدگی چشم، فوراً به یک اتاق تاریک بروید و چشم‌ها را ببندید.بعد از کمپرس سرد (مانند یک پارچه تمیز و مرطوب با آب سرد) روی پلک‌های بسته استفاده کنید تا درد و تورم کاهش یابد. هرگز چشم‌ها را نمالید، زیرا این کار می‌تواند آسیب قرنیه را تشدید کند. در ضمن میتوانید از بهترین قطره های جوشکاری چشم برای برق زدگی و استفاده از عینک آفتابی تیره حتی در داخل خانه می‌تواند به کاهش حساسیت به نور کمک کند.
برخی درمان‌های خانگی مانند قرار دادن حلقه‌های سیب‌زمینی خام یا کیسه‌های چای سرد روی پلک‌های بسته برای تسکین برق زدگی چشم رایج هستند. گرچه این روش‌ها ممکن است حس خنکی و آرامش موقتی ایجاد کنند، اما پایه علمی محکمی ندارند و نباید جایگزین درمان پزشکی شوند. هرگز چیزی را مستقیماً داخل چشم نریزید و قبل از امتحان هر روش خانگی، احتیاط کنید.
| نوع درمان | راهکار / دارو | توضیحات / نکات مهم |
|---|---|---|
| خانگی (کمک‌های اولیه) | استراحت در تاریکی | چشم‌ها را ببندید و در یک اتاق تاریک یا با نور کم استراحت کنید تا حساسیت به نور کاهش یابد. |
| خانگی (کمک‌های اولیه) | کمپرس سرد | یک پارچه تمیز را با آب سرد مرطوب کرده و به آرامی روی پلک‌های بسته قرار دهید (هر بار 10-15 دقیقه). به کاهش درد و تورم کمک میکند. |
| خانگی (کمک‌های اولیه) | عدم مالش چشم | هرگز چشم‌ها را نمالید! این کار باعث آسیب بیشتر به قرنیه می‌شود. |
| خانگی (تسکینی) | قطره اشک مصنوعی (بدون مواد نگهدارنده) | به مرطوب نگه داشتن سطح چشم، کاهش احساس جسم خارجی و تسریع بهبودی کمک میکند. میتوانید بدون نسخه تهیه کنید. |
| دارویی (ضد درد و التهاب) | قطره چشمی دیکلوفناک سدیم (مانند Voltaren) | این قطره ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAID) است. برای کاهش درد و التهاب، بهتر است در ساعات اولیه پس از متوجه شدن برق زدگی (طبق دستور پزشک یا داروساز) استفاده شود. |
| دارویی (پیشگیری از عفونت) | قطره یا پماد آنتی‌بیوتیک چشمی | برای جلوگیری از عفونت قرنیه آسیب‌دیده توسط باکتری‌ها تجویز می‌شود. دوره درمان را کامل کنید. (نیاز به نسخه پزشک دارد) |
| دارویی (بی‌حسی موضعی) | قطره چشمی تتراکائین | فقط و فقط با تجویز و تحت نظر مستقیم پزشک! این قطره بی‌حس‌کننده قوی است و درد را فوراً قطع میکند، اما استفاده خودسرانه یا مکرر آن بسیار خطرناک است، ترمیم قرنیه را به تأخیر می‌اندازد، می‌تواند باعث آسیب دائمی شود و علائم عفونت را پنهان کند. |
| دارویی (تسکین درد عمومی) | مسکن‌های خوراکی (مانند ایبوپروفن یا استامینوفن) | برای کاهش درد عمومی و سردرد همراه با برق زدگی چشم می‌توان از مسکن‌های بدون نسخه استفاده کرد. |
| پزشکی (در موارد خاص) | پانسمان چشم یا لنز تماسی بانداژی | در برخی موارد، پزشک ممکن است برای محافظت از قرنیه و کاهش درد، چشم را پانسمان کند یا از لنز تماسی مخصوص استفاده نماید. |
منبع: weldskill.ir
توجه: اطلاعات این جدول صرفاً جهت آگاهی عمومی است. درمان برق زدگی چشم، به‌ویژه استفاده از داروهای چشمی، باید حتماً تحت نظر چشم‌پزشک انجام شود. در صورت بروز علائم، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
چشم‌پزشک ممکن است برای کاهش درد شدید، قطره‌های بی‌حسی تجویز کند (این قطره‌ها فقط باید تحت نظر پزشک و برای مدت کوتاه استفاده شوند). قطره‌های آنتی‌بیوتیک برای پیشگیری از عفونت و قطره‌های اشک مصنوعی برای مرطوب نگه داشتن چشم و تسریع بهبودی برق زدگی چشم نیز رایج هستند. در برخی موارد، پماد چشمی یا پانسمان موقت چشم توصیه می‌شود.
اکثر موارد برق زدگی چشم طی 1 تا 3 روز به طور کامل بهبود می‌یابند. درد و حساسیت به نور معمولاً در 24 ساعت اول شدیدتر است و به تدریج کاهش می‌یابد. مهم است که در این دوره به چشم‌ها استراحت دهید، از نور شدید دوری کنید و داروهای تجویز شده توسط پزشک را به طور منظم استفاده نمایید تا بهبودی کامل حاصل شود.
اگرچه برق زدگی چشم اغلب خود به خود بهبود می‌یابد، اما در برخی شرایط مراجعه فوری به چشم‌پزشک یا اورژانس ضروری است. اگر درد چشم غیرقابل تحمل است و با مسکن‌های معمولی تسکین نمی‌یابد، یا اگر علائم شما (مانند درد، قرمزی یا حساسیت به نور) پس از 24 تا 48 ساعت بهبود نیافته یا حتی بدتر شده است، حتماً به پزشک مراجعه کنید. همچنین، کاهش شدید و مداوم دید، مشاهده هاله اطراف چراغ‌ها پس از گذشت چند روز، یا مشاهده هرگونه ترشح چرکی از چشم، می‌توانند نشانه‌های عارضه جدی‌تری مانند عفونت یا زخم قرنیه باشند که نیاز به درمان فوری پزشکی دارند.
بهترین درمان برای برق زدگی چشم، پیشگیری از وقوع آن است. از آنجایی که علت اصلی این عارضه قرار گرفتن در معرض اشعه UV است، محافظت صحیح از چشم‌ها کلید اصلی پیشگیری محسوب می‌شود. این امر به‌ویژه برای افرادی که در مشاغلی مانند جوشکاری فعالیت می‌کنند یا در محیط‌هایی با انعکاس نور شدید (برف، آب) قرار می‌گیرند، حیاتی است. رعایت نکات ایمنی ساده اما مهم می‌تواند شما را از درد و ناراحتی ناشی از این آسیب چشمی در امان نگه دارد و سلامت بینایی‌تان را در بلندمدت تضمین کند. همیشه به یاد داشته باشید که محافظت از چشم‌ها بسیار آسان‌تر از درمان آسیب‌های آن است.
برای جوشکاران، استفاده مداوم از ماسک جوشکاری با فیلتر مناسب (بر اساس نوع و شدت جوشکاری) الزامی است. چون هم از سوختگی پوست ناشی از جوشکاری جلوگیری میکند ، حتی برای مشاهده کوتاه مدت عملیات جوشکاری نیز باید از عینک‌های ایمنی مخصوص ضد UV استفاده کرد. اطمینان حاصل کنید که تجهیزات حفاظتی شما استاندارد بوده و کاملاً صورت و چشم‌ها را پوشش می‌دهند تا از رسیدن اشعه UV به چشم جلوگیری شود.
در محیط‌های کارگاهی، استفاده از پرده‌ها یا حفاظ‌های مخصوص جوشکاری برای جداسازی فضای کار و محافظت از سایر افراد حاضر در محیط، اهمیت زیادی دارد. این اقدام از ابتلای ناخواسته اطرافیان به برق زدگی چشم جلوگیری میکند. همچنین، آگاهی‌بخشی به تمام کارکنان در مورد خطرات اشعه UV و لزوم استفاده از تجهیزات حفاظتی ضروری است.
| فرایند جوشکاری | نام اختصاری (انگلیسی) | میزان خطر برق زدگی چشم | علت/توضیحات |
|---|---|---|---|
| جوشکاری قوس الکتریکی با الکترود پوشش‌دار | SMAW (Stick) | بسیار بالا | قوس الکتریکی بسیار شدید، باز و با انتشار بالای پرتو UV. |
| جوشکاری قوس الکتریکی با گاز محافظ | GMAW (MIG/MAG) | بسیار بالا | قوس الکتریکی شدید و باز، به‌ویژه در جریان‌های بالا و حالت اسپری، با انتشار بالای UV. |
| جوشکاری قوسی با الکترود توپودری | FCAW | بسیار بالا | مشابه GMAW و SMAW، قوس شدید و باز با تولید UV زیاد. |
| جوشکاری قوس پلاسما | PAW / PAC (برش پلاسما) | بسیار بالا | قوس الکتریکی فوق‌العاده متمرکز و داغ با شدت تابش UV بسیار بالا. |
| جوشکاری قوس الکتریکی با گاز تنگستن | GTAW (TIG) | بالا | قوس باز و شدید، اگرچه ممکن است نسبت به SMAW/GMAW پایدارتر و با دود کمتر باشد، اما همچنان UV زیادی تولید میکند. |
| جوشکاری/برشکاری با اکسی‌گاز (شعله) | OAW / OFC | متوسط | خطر اصلی از شدت نور مرئی و تابش مادون قرمز (IR) شعله است. UV کمتری نسبت به قوس الکتریکی دارد، اما همچنان نیاز به محافظت دارد (عینک با فیلتر مناسب شعله). |
| جوشکاری زیرپودری | SAW | پایین | قوس الکتریکی در زیر لایه‌ای از پودر (فلاکس) پنهان است و مستقیماً دیده نمی‌شود. خطر اصلی در لحظه شروع/پایان قوس یا نقص پوشش پودر است. |
| جوشکاری مقاومتی (نقطه‌ای، درزی) | RW (Spot, Seam) | بسیار پایین (برای برق زدگی UV) | قوس الکتریکی وجود ندارد. خطر اصلی از جرقه‌ها، پاشش مواد مذاب و نور شدید لحظه‌ای است، نه تابش مداوم UV. |
منبع: weldskill.ir
نکته بسیار مهم: صرف‌نظر از میزان خطر نسبی ذکر شده در جدول، استفاده از حفاظت چشمی و صورت مناسب (ماسک جوشکاری با فیلتر تیرگی صحیح و/یا عینک ایمنی با محافظ UV) در تمامی فرایندهای جوشکاری و برشکاری که نور شدید یا جرقه تولید می‌کنند، الزامی است.
برق زدگی چشم تنها ناشی از جوشکاری نیست. انعکاس شدید نور خورشید از برف (برف‌کوری)، آب یا شن نیز می‌تواند باعث کراتیت نوری شود. همیشه هنگام اسکی، کوهنوردی در برف، یا فعالیت در کنار دریا از عینک آفتابی استاندارد با قابلیت جذب 100% اشعه UV استفاده کنید تا از چشمان خود محافظت نمایید.
اگرچه برق زدگی چشم معمولاً بدون عارضه جدی بهبود می‌یابد، اما عدم درمان مناسب یا نادیده گرفتن علائم می‌تواند منجر به مشکلاتی شود. خراشیدگی یا آسیب مداوم به قرنیه می‌تواند خطر عفونت باکتریایی یا قارچی را افزایش دهد که درمان آن دشوارتر است و ممکن است به زخم قرنیه (کدورت دائمی قرنیه) منجر شود. در موارد بسیار نادر و شدید، عفونت‌های کنترل نشده یا زخم‌های عمیق قرنیه می‌توانند باعث کاهش دائمی بینایی شوند. بنابراین، پیگیری درمان و مراجعه به پزشک در صورت عدم بهبودی، برای جلوگیری از این عوارض بالقوه اهمیت دارد.
برق زدگی چشم یک آسیب دردناک اما معمولاً موقتی قرنیه است که در اثر قرار گرفتن در معرض اشعه UV شدید، به‌ویژه در جوشکاری، ایجاد می‌شود. شناخت علائم کلیدی مانند درد، قرمزی، اشک‌ریزش و حساسیت به نور، و انجام اقدامات اولیه مانند استراحت در تاریکی و استفاده از کمپرس سرد، می‌تواند به تسکین سریع کمک کند. در حالی که بیشتر موارد طی چند روز بهبود می‌یابند، مراجعه به پزشک در صورت شدت علائم یا عدم بهبودی ضروری است. مهم‌تر از همه، پیشگیری با استفاده صحیح از تجهیزات حفاظتی مانند ماسک جوشکاری و عینک ضد UV، بهترین راه برای حفظ سلامت چشمان شماست.
